Η ταύτιση της κοινωνίας με τους θεσμούς ονομάστηκε κοινωνικό συμβόλαιο, σαν οι θεσμοί να εξυπηρετούν τα συμφέροντα της κοινωνίας, ενώ στην πραγματικότητα επιδιώκουν την άνευ όρων παράδοσή της. «Η αρχή της αντιπροσώπευσης είναι ένας μηχανισμός που συνδέει το πλήθος με την κυβέρνηση και ταυτόχρονα την αποκόπτει απ' αυτή. Η αντιπροσώπευση είναι μια “δημοκρατική λύση” για να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος της απόλυτης δημοκρατίας.» (~hardt, negri). Ένα φαντασιακό που εδραιώθηκε θεσμικά (de jure) στο συλλογικό ασυνείδητο δίκην φυσικής κατάστασης (de facto).
Το φαντασιακό (δημοκρατικοί θεσμοί) δεν είναι κάτι που εκδηλώνεται σαν καθρεφτισμός/είδωλο μιας πραγματικότητας - μιας πλατωνικής πραγματικής ιδέας. Είναι ο ίδιος ο καθρέφτης. Δεν υπάρχει πραγματική ιδέα. Το φαντασιακό υπάρχει ex nihilo. «Η μάσκα δεν κρύβει το πρόσωπο, είναι το πρόσωπο» (~deleuze, guatarri). Οποιονδήποτε λοιπόν προσδιορισμό και αν προσάψουμε στη δημοκρατία (περιεκτική, συμμετοχική, αστική, κλπ), η οποία εφαρμόζεται σε μια κοινωνία διαφορετικών (ατομικών) συμφερόντων, δεν κάνουμε τίποτα περισσότερο απ' το να εξωραΐζουμε τη μη συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων.
Οι διαδικασίες αυτές είναι συνεχείς και προφανώς δεν περιορίζονται στην ανά τετραετία επιλογή αντιπροσώπων από ένα σύνολο προνομιούχων/προεπιλεγμένων πολιτικών. Γιατί τελικά εκεί εξαντλείται το χαμένο στοίχημα που λέγεται “τοπικές κοινωνίες”. Στην ψευδαίσθηση της ελευθερίας, όπως αυτή θεσμοθετείται απ' το δικαίωμα του εκλέγεσθαι. Ο orwell είχε πει πως αν θες να κυβερνήσεις άλλαξε το νόημα των λέξεων. Επαναπροσδιορίζοντας λοιπόν: ελευθερία δεν σημαίνει απλώς το δικαίωμα να κάνω ό,τι θέλω αρκεί να μη βλάπτω τους άλλους [ορισμός που μας (περι)ορίζει απ' το 1789], αλλά η δυνατότητα να κάνω ό,τι κάνουν κι οι άλλοι (να είμαστε όλοι προνομιούχοι).
Είναι μάταιο να πιστεύουμε πως μια κοινωνική δομή (ένα πολίτευμα;) μπορεί να θεωρηθεί ιδανικό για μια αυτοδιοίκητη κοινωνία που απαρτίζεται από ανθρώπους διαφορετικών συμφερόντων. Η εξάλειψη, ίσως, αυτών των διαφορών θα μπορούσε να οδηγήσει τα μέλη αυτής της κοινωνίας σε αναζήτηση ενός τρόπου οργάνωσής της. Το θέμα των κοινών συμφερόντων το θέτω κυρίως σε οικονομικό επίπεδο (ισότητα) κι όχι βέβαια σαν απόπειρα κοινού ορισμού για την ευτυχία. «Η γενική ευτυχία δεν είναι απαραίτητα και δική μου ευτυχία» (~stirner). Δεν μπορούμε να συζητάμε σοβαρά πχ. για το δικαίωμα του εκλέγεσθαι όταν είναι προφανές πως η οικονομική ανισότητα (ανισότητα ατομικών συμφερόντων) αφαιρεί αυτό το δικαίωμα απ' τα 9/10 μιας τοπικής κοινωνίας, γεγονός που συνιστά απουσία ελευθερίας (σύμφωνα με τον πιο πάνω ορισμό).
Αυτό που έχει ενδιαφέρον δεν είναι απλώς το άθροισμα των ατομικών βουλήσεων, ξεκομμένων από οποιαδήποτε διαδικασία δημόσιας διαμάχης, αλλά οι θέσεις/αποφάσεις/δράσεις που θα αναδυθούν απ' τις σχέσεις των ατόμων μέσα στην κοινωνία. «Η διατομική σχέση δεν είναι ούτε υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων ούτε σύστημα θεσμών, αλλά μια διαδικασία» (~balibar). Το σύνολο δεν συνίσταται απλώς στο άθροισμα των ιδιοτήτων των μερών που το αποτελούν (σκληρός αναγωγισμός), αλλά καινούριες ιδιότητες αναδύονται απ' την αλληλεπίδραση των επιμέρους (ήπιος αναγωγισμός). Όταν άτομα άνθρακα και υδρογόνου ενωθούν σε κυκλικές (αρωματικές) αλυσίδες, οι δεσμοί που προκύπτουν είναι πιο ισχυροί απ' το συνηθισμένο και νέες ιδιότητες αναδύονται, που δεν προέρχονται ούτε απ' τον άνθρακα ούτε το απ' το υδρογόνο. Όλη η εκλογική/δημοκρατική διαδικασία (συνειδητά) αφαιρεί αυτό το χαρακτηριστικό των κοινωνιών, ακριβώς επειδή εξαντλείται μόνο σε θεσμούς που ασκούνται στο επίπεδο του ατόμου. Το εκλογικό παραβάν απομονώνει τον άνθρωπο από τους συνανθρώπους του («η μόνη αντίστοιχη πράξη είναι αυτή της αφόδευσης» ~le brise-glace τ.2) και τελικά τον απονεκρώνει.
Οι τοπικές κοινωνίες χρειάζονται ένα βαθμό αυτονομίας που να τους επιτρέπει να ρυθμίζουν αμοιβαία τις δικές τους υποθέσεις, χωρίς να στηρίζονται σε κάποιο κέντρο αποφάσεων (αποκέντρωση εξουσίας). Να μπορούν να εκφράσουν τη συλλογική τους επιθυμία με άμεσες διαδικασίες (αυτοθέσμιση: συλλογικότητες, συμβούλια, ομοσπονδιοποίηση συμβουλίων, συνομοσπονδιοποίηση ομοσπονδιών), που θα περιέχουν το στοιχείο της αλληλεπίδρασης των ατομικών επιθυμιών, των διαφωνιών, των συγκρούσεων. «Το άτομο συγκροτείται συλλογικά εγγράφοντας στην οργάνωσή του, συγκρουσιακά, το ίχνος του κοινωνικού» (~macherey). Είναι ένα δικαίωμα που μας έχει στερηθεί. «Υπάρχω σημαίνει λειτουργώ ή επενεργώ σε άλλα πράγματα» (~spinoza), σε άλλους ανθρώπους (άτομα/μονάδες), και διαμορφώνουμε από κοινού αυτό που μας καθορίζει (την ιστορία μας), μέσα από διαδικασίες οι οποίες θα λειτουργούν έξω απ’ τους κυρίαρχους μηχανισμούς (κρατικούς θεσμούς) ή από ομάδες που προωθούνται ως αυτονόητο πεδίο συνεταιρίζεσθαι (οικογένεια, εργασία, κλπ). «Ομάδες όπως, η οικογένεια ή «αυτούς που ξέρω απ’ τη δουλειά μου”, είναι ήδη αλλοτριωμένες και εθισμένες στον φαύλο κύκλο δουλειά/κατανάλωση/θάνατος» (~bey).
Όλοι είμαστε οιονεί αντιπρόσωποι. Αυτός είναι κι ο λόγος που η ελπίδα για φυγή απ’ την επιφάνεια του καθρέφτη είναι ακόμα ζωντανή. Αλλά η ελπίδα είναι εκ φύσεως εξωθεσμική...